لاکتراشی، هنر فراموششدهی مازندران
به گزارش واژه روز، در گذشته هنر «لاک تراشی» یا «کچه تراشی» به مهارتی بیش از مهارت یک نجار یا چوب تراش معمولی نیاز دارد. هنر لاک تراشی با استفاده از شناخت کافی از چوب و طبیعت، خود از دو هنر دست و ذهن خلاق نسبت به داشتههای فرهنگی و تاریخی، تلفیقی بی بدیل ایجاد میکرد. برای شروع چوب را از جنگل تهیه نموده و چند روز در سایه می گذارند تا رطوبت اولیه را از دست بدهد. اما اگر چوب انتخاب شده کاملاً خشک بود، پیش از آغاز کار باید مدتی در داخل آب خیسانده شود.
ظروف چوبی که از ریشه درختان تهیه میشود سبکتر و در مقابل سرما و گرما مقاومتر است و عمر مفید آن گاهی بیش از 100 سال است. برای برخی لوازم ضروری منزل، از ریشه متصل به ساقه که با شیب ملایمی در خاک نفوذ کرده است استفاده میکنند. چون این نوع ریشهها کمتر در معرض برف و باران قرار دارند. چوبی که از تنه درختان استفاده میکنند نباید تر بوده و به اصطلاح شیره چوب از دست رفته و تقریباً خشک شده باشد. ابزار مورد استفاده جهت ساخت یک محصول لاکتراشی شده شامل تیشه، متکل، رخگیر، دلهگیر، رنده، چوبسا، نقشگر، خروس، کتنا، درفش، چلی و سنگ که هر کدام برای تراش، برش، خراش، کوبش و سوراخ کردن یک اثر هنری به کار میرود.
لاک تراشی شامل ساخت مصنوعات چوبی با نقشهای الهام گرفته از طبیعت است. محصولات لاکتراشی شامل ظروفی همچون لاک جوله، کلز، لاک دانهپاش، قندچوله، تنباکو چوله، قاشق ، ملاقه، کتراچ است.
لاک: به ظرف بزرگی گفته میشود که دور آن رو به داخل جمع شده و معمولاً از آن برای خوردن غذا استفاده میکردند.
جوله: این وسیله شبیه پارچ است که در اندازههای متفاوت ساخته میشد. کاربرد اصلیاش برای دوشیدن شیر و نگه داشتن انواع مواد لبنی بود و با نقشههای مارپیچ و زنجیرهای طراحی میشود. نوع بزرگ آن مندر نام دارد که ظرفیت آن 18 کیلوگرم است.
دانه پاش: به جای سینی برای پاک کردن برنج و حبوبات بکار میرود.
کلز: از این وسیله چوبی به جای ملاقه برای هم زدن شیر و سرد کردن شیر استفاده میشود. در مناطق مختلف نامهای گوناگونی دارد. در رامسر گیال، در بخش مرکزی کلز و کیلز و در منطقه گرگان کمچه لز می گویند.
کچه یا کترا: همان قاشق است و از ساقه یا شاخه شمشاد ساخته میشود که در کنار وسایل امروزی همچنان کاربرد دارد.
گیله لاک: به عنوان پیمانه استفاده میشود و حدود 6 کیلوگرم شالی یا جو و 7/5 کیلوگرم گندم ظرفیت دارد.
عصا: از چوب درخت آزاد یا ازدار به نام محلی ساخته میشود.
قندچوله: برای خرد کردن قند بکار میرود.
تنباکو چوله: به عنوان ظرف تنباکو مورد استفاده قرار میگیرد.
سیرکوب: در اندازههای متفاوت ساخته میشود. در قدیم از این ظرف برای کوبیدن و خرد کردن نیز استفاده میشد.
در حال حاضر تنها انگشت شمار پیرمردانی در شهرستان نور هستند که به این پیشه مشغولاند و بیم آن میرود همراه با رفتن خودشان از این دنیا، این حرفه چندهزارساله را نیز با خود ببرند.