شادی، آرامش و دوری از اضطراب در روزهای خودقرنطینگی
واژه روز - علی احسانی: حصر خانگی این روزها انسان را وارد مرحله تازهای از زندگی کرده که تاکنون تجربه آن را در هزاره سوم نداشت. گویی ویروس و عاملهای بیماریزا در زورآزمایی برابر با دستاوردهای تکنولوژی هر روز چشمهای تازه از شیطنت و توانمندی خود را بروز میدهند و به نوعی حریف میطلبند. به هر حال انسان به دانش و درایت مسلح است و در این زورآزمایی خوفناک پشت حریف ریزنقش را سرانجام به خاک میمالد. اما این حصر خانگی طولانی اکنون خودش به معضلی برای انسان تبدیل شده که با راهکارهای مفید میتوان از این مرحله گذر کرد. به بهانه توفیق اجباری خانهنشینی با «سارا سیفاللهپور عمرانی» مدیرمسئول مرکز مشاوره فراروان آمل و مشاور خانواده و حقوق شهروندی استان، ترفندهای امیدبخشی و شادمانی در کانون خانوادهها را رصد کردیم.
در این روزهای قرنطینه چرا واکنش مردم ما بیشتر احساسی است تا عقلی؛ عقل میگوید در منزل بمانید، ولی مردم خودجوش به سفرهای نوروزی میروند؟
زمانی که ما خیلی میترسیم میخواهیم از ترس رها شویم. در گام نخست محیط را ترک میکنیم، شاید در منزل ماندن خیلی به صرفه و عاقلانه باشد، اما فرد ترجیح میدهد خارج شود. زمانی که ما از چیزی میترسیم از آن فرار میکنیم. این محرک مغزی است، یعنی اولین واکنش هر انسانی در برابر ترس فرار است.
اکنون تنها راهکار مهار بیماری کرونا، قرنطینه است. البته برای افراد این قرنطینه سخت است. چون میخواهند با دیگران ارتباط برقرار کنند و از خانه بیرون بروند. همه ما معمولا زمانی که شکست عاطفی میخوریم و در مقاطعی که حالمان بد است میخواهیم از خانه خارج شده و عزیزان خود را ببینیم تا با حرف زدن آرامش پیدا کنیم.
آیا می توان گفت که این ترس و اضطراب، حاصل تغییر رویه زندگی بشری در دوران ترکتازی تکنولوژی و مدرنیزیم است؟
سبک زندگی جدید باعث افزایش اضطراب خیلی از افراد شده است. هر فردی به این ترس و اضطراب یک نوع واکنش نشان میدهد. ما انسانها زاده تعادل هستیم. اگر از عاملی بیش از حد معمول بترسیم این عامل آسیبزاست. در گام نخست باید از رنج غیر ضروری بر خود بپرهیزیم و زیادهروی نکنیم. به خاطر اینکه وقتی زیادهروی میکنیم، این پروسه آسیب زننده میشود. به ویژه برای افرادی که اختلالات زمینهای مانند وسواس، افسردگی و اضطراب دارند. اکنون در این شرایط آسیبزا افراد باید با رعایت توصیههای رواندرمانگران، بیشتر از خود مراقبت کرده و به سلامت روان خود برسند.
در خیلی از خانوادهها به ویژه در مورد زوجهایی که دارای اختلاف هستند، خانهنشینی ممکن است اضطراب را بالا ببرد و در نتیجه اختلافات آنان بیشتر شود. بحثهایی مثل موضوعهای تکراری قبلی یا توافق نداشتن بر سر برنامهها و سرگرمیهای مشترک مانند تماشای تلویزیون یا تغییر ساعت وعدههای غذایی و زمان خواب و بیداری.
راهکار برونرفت از این ترس حاصل از کرونا و قرنطینه چیست؟
در گام نخست خانوادهها و زوجین باید شرایط سخت کنونی را پذیرفته و سلامت خود و خانوادهشان را در اولویت قرار دهند. در مرحله بعدی باید از اختلافات دست کشیده و با گوش دادن و همدلی کردن ذهن خود را بر فعالیتهای مشترک و سرگرم کننده متمرکز کنند. محبت و روحیه همکاری در این مقطع زمانی در منزل باید دوچندان شود. در این شرایط توقعات را باید کم کرد. عادت بدی که ما داریم این است که انتظار داریم طرف مقابل شرایطمان را درک کند. در صورتی که همسر ما هم تحت تأثیر شرایط استرسزای بیماری کروناست و مثل خودمان حال مساعدی ندارد.
در این روزها باید حضورمان را به عنوان پدر، مادر و یک همسر پررنگتر کرده و بیشتر تلاش کنیم تا مشکلات روزمره را خیلی بزرگ نکنیم. آرامش و لذت اصلِ اساسی زندگی است. باید به این نکته مهم توجه داشت که زن و مرد یکسان فکر نکرده و به یک شکل درک نمیکنند. دیدن، شنیدن، درک کردن و لذت بردنشان فرق میکند.
اما با توجه به میزان گسترش بیماری و جهانی شدن آن، اخبار خوشایندی به مخاطب نمیرسد و دامنه این استرس و التهاب در حال فزونی است.
انسان انتخابگر است، ما میتوانیم انتخاب کنیم که در این لحظه شاد زندگی کنیم یا هیچ تلاشی برای شاد شدن انجام ندهیم. باید در خانه بمانیم، اما زانوی غم بغل نکنیم. در گام نخست باید گوشی تلفن همراه را کنار بگذاریم و باور کنیم اطلاعاتی که به ما تاکنون از کرونا دادهاند مفید است. برخیزیم و دست به کار شویم. اولین راهکار مهارت کنترل هیجانات است. باید هیجانات کاذب خود را اندکی کنترل کنیم.
در گام دوم باید کارهایی را پیش بگیریم که حالمان مساعد و خوب شود. به این موضوع بیندیشم که شرایط کنونی را پذیرفتهایم. زندگی تعبیری از ترس و خوشبختی است. زمانی که این پوشش ترس را برمیداریم، تازه خوشبخت میشویم و حال بد ما خوب میشود.
به نظر شما به چه سیاقی باید پیش برویم تا آرامش و قدرت خود را مجدد به دست بگیریم؟
پیش از کرونا ما در زندگی با چالشهای گوناگون دست و پنجه نرم میکردیم. هر روز با بیماری، ویرانی، شادی، غم، امید به پیشرفت و موارد زیادی مواجه بودیم. همه این شاخصهها در کنار هم معنا داشتند. آیا پیش از کرونا ما غم و شادی و بیماری نداشتیم؟ ناامیدی ترسناکتر از پیری است؛ در پیری جسم ما مچاله میشود، اما در ناامیدی روح ما.
باید اعتماد و قدرت را، در درون خودمان به دست بیاوریم. اگر بتوانیم سمت مثبت همه چیزها را ببینیم زندگی بهتری دست ما را میگیرد. انسانها در ظرفیت، آگاهی و توانایی متفاوت هستند. آنهایی موفقترند که تلاش بیشتری برای زندگی خود انجام میدهند. شادی، آرامش و خوشبختی ساختنی است و به برنامهریزی و تلاش مداوم نیاز دارد.
در این دوران قرنطینه چه برنامههایی برای پررنگ کردن شادی و آرامش راهگشاست؟
ورزش و نرمش سبک در ساعتی خاص برای خودمان بگذاریم. ورزش سبک دردها را کم کرده و سیستم ایمنی را قوی میکند. تغذیه سالم داشته باشیم، چون در خانه هستیم دوست داریم غذا بخوریم. کتاب بخوانیم و بخشهای مهم کتاب را به اعضای خانواده توضیح دهیم. این آغاز حرف زدن است و دریافت نظرات دیگران مشارکت جمعی را به همراه دارد.
قصهدرمانی، راهکار دیگر است. قصهای را آغاز کنیم و از دیگران بخواهیم که پایان داستان را پیشبینی کنند. قصهدرمانی این روزها خیلی حالمان را خوب خواهد کرد. مدیتیشن خانوادگی انجام دهیم. همیشه مدیتیشن را فردی پیش میبریم. بیایم مدیتیشن را گروهی انجام دهیم، ببینم چه قدر ظرفیت داریم که یک خانواده را هماهنگ کنیم. برای سبک زندگی جدید از توانمندی درونی خود بهره ببریم. شنیدن موسیقی شاد و مفرح مفید است. موسیقی غمگین را کنار بگذاریم. اندکی انعطاف و شوخطبعی لازم است.
بین خلاقیتهای هنری بشر و شاخصههای روانشناسی رابطهای میتوان برقرار کرد؟
اتفاقا از دل روانشناسی هنر بیرون میآید. هنر باعث سلامت روح و روان میشود و روانشناسی هم بدون هنر نمیتواند کاری پیش ببرد. به شکل ذاتی مغز و عناصر بدن در انسان میخواهد به درستی فعالیت کند. هنر میتواند تفریح ما باشد. برای اینکه حال درون ما خوب باشد، باید هیجان را تخلیه کنیم. این تخلیه هیجانی همان توانمندیهایی است که از درون ما نشأت میگیرد؛ طراحی، نقاشی، مجسمهسازی، ورزش و رقص، هنر بدن است.
یکی از معضلات این روزهای خانوادهها، بیتابی و بیحوصلگی کودکان و نوجوانان در این روزهاست، بچهها از این همه خانهنشینی کلافه شدهاند. برای این گروه چه باید کرد؟
یکی از اعمالی که حالمان را خوب میکند، بازیدرمانی است. پانتومیم انجام دهیم. هر بازی را که پیش میگیریم هیجانی آن را دنبال کنیم. گردوبازی، تکتک بازی، کشتی بازی، دنبالبازی، اسم و فامیل، پازل، منچ، طراحی و نقاشی با بچهها موجب تخلیه هیجان آنها میشود. زمانی که با خمیر، مجسمه بازی میکنیم بچهها آن استرس و اضطراب درونی خود را بیرون میریزند و حال درونی آنها خوب میشود. به قول سیاوش کسرایی: «آری آری زندگی زیباست، زندگی آتشگهی دیرینه پا برجاست، گر بیفروزیش رقص شعلهاش در هر کران پیداست، ورنه خاموش است و خاموشی گناه ماست.» ما مسئول شادی آرامش و خوشبختی خودمان هستیم.