مستند «راه نرفته»؛ نگاهی به ضعف زیرساختها در مقابله با کرونا
واژه روز - علی احسانی: رسانههای جمعی در امر آگاهسازی و هشداردهی نسبت به بیماری کرونا از همان روزهای نخست نقش خود را به نیکی ایفا کردهاند که این پروسه اطلاعرسانی همچنان تداوم دارد. البته مدیران و مسئولان با اهرم انکار و مدارا پیش آمدند و هنوز از دودکش رسانهای آنها دود سفیدِ یکدست و منسجمی به آسمان برنخواسته و هر روز هر مدیر و مسئولی اخبار متناقضی را در باب وضعیت کنترل این ویروس ارائه میدهند.
فعالان هنر هفتم در این روزها با رکود کاری و موانع مختلفی در امر تولید مواجه هستند، ولی مستندسازان در میدان ثبت تصاویر نقش پیشقراول را دارند. برخی مستندسازان مازندرانی از همان بدو ورود این ویروس به استان دست به کار شده و ساخت آثار متفاوتی در دستور کار خود قرار دادهاند. در مجالی کوتاه با «مهدی اکبری» فرآیند ساخت و تولید مستند «راه نرفته» را مرور کردهایم:
گویا در موسسه سینمایی خود مشغول تولید چند فیلم در ارتباط با کرونا هستید.
بله. ساخت 3 فیلم را در حوزه کرونا را در دستور کار خود قرار دادیم. فیلم نخست در ارتباط با شهدای سلامت است. این مستند با محوریت دکتر «سید مظفر ربیعی» رئیس سابق دانشگاه علوم پزشکی بابل که جانباز شیمیایی بود و در جریان شیوع کرونا به شهادت رسید تولید میشود. محوریت مستند زندهیاد دکتر ربیعی است و فیلم با بستر موضوعی شهدای سلامت در مسیر تولید قرار دارد.
فیلم دوم با نام «راه نرفته» اثری پژوهشی در ارتباط با کرونا است و به عواقب کرونا در فضای زندگی، معیشت و حتی مشکلات روحی و روانی مردم میپردازد. یک مستند سینمایی بلند مرتبط به کروناست که به همه موضوعها و معضلاتی که کرونا ایجاد کرد و نقطه قوتها و نقطه ضعفهای آن میپردازد.
مباحث زیرشاخهای در ارتباط با همین بیماری مانند مشکلات خانوادگی با شیوع کرونا قوام گرفت که برخی از آنها در حال جدا شدن هستند. برای عدهای از بیماران با توجه به بحث قرنطینه مشکلات روانی رقم خورده است. آسیبهایی از این دست در شیوع کرونا رقم خورد. کاسبهایی را میبینیم که اکنون به خاطر نبود برخی از زیرساختها و تعامل نداشتن برخی از کسبه دیگر در راهروهای مراکز درمانی دیده میشوند.
فیلم سوم هم درباره حضور مردم در این عرصه است و به خلاء زیرساختها نظر دارد که به سبب بروکراسی در کشور رقم خورده است. این خلاء را مردم با حضور پررنگ خود همچنان مانند گذشته پر کردهاند. معمولاً دولت هر جا که کم میآورد دست در جیب خالی مردم میگذارد! اما در این مقطع پیش از اینکه دولت کاری انجام دهد خود مردم شروع به خدمترسانی کردهاند. این مهم به رابطه انسانها، مسلمانی، شیعه بودن، ایثار کردن و از خود گذشتگی و فرهنگ انفاق بخشیدن در این حوزه باز میگردد. محوریت این اثر که به بدنه اجتماع ارتباط دارد عموماً کارهای جهادی و مردمی است.
کارگردانی هر سه فیلم را خودتان به عهده دارید؟
خیر. فیلم دوم را خودم میسازم. فیلم سوم را هم «حسین سلیمی» کارگردانی میکند و من به عنوان مشاور کارگردان در کنارش هستم. بچههایی که در مجتمع آموزشی ما دوره میبینند را تقویت میکنیم که کار کنند.
اکنون این سه فیلم در چه مرحلهای هستند؟
اعضای گروه پژوهش ما در حال کار روی پروژه شهدای سلامت هستند. کارگردانی این فیلم را «یاسر خمسی» به عهده دارد. فیلم به زندگی زندهیاد دکتر ربیعی میپردازد که سالها قبل لباس رزم به تن کرده بود. ایشان با مدرک فوق تخصص بازنشست شده بود. اما وقتی دولت فراخوان داد پزشکانی که بازنشسته شدهاند برای کمک به بخش سلامت ایران در این شرایط بحرانی مدد برسانند، دکتر ربیعی وارد گود رزم با ویروس کرونا شد و با این که جانباز شیمیایی بود یک ماه تمام در بیمارستان حضور داشت. حتی شیفت خود را تغییر نمیداد. در نهایت با توجه به شرایط جسمی ناشی از شیمیایی شدن در جنگ، مدتی پس از این که در بیمارستان به کرونا مبتلا شد به شهادت رسید.
تولید مستند «راه نرفته» که خودتان کارگردانی آن را به عهده دارید از چه زمان جدی شد؟
حدود یک ماه از آغاز کار من میگذرد. ابتدا با «مهدی حیدری» مستندساز آملی جلسهای گذاشتم. چون فیلم قبلی ایشان «ده، چهار و نیم، سه و نیم» را من تهیه کرده بودم از او خواستم که با ما همراه شود و مستندی را در ارتباط با کرونا بسازد. چند جلسه تصویربرداری هم انجام دادیم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که ایشان با سوژه خودشان پیش بروند. به همین دلیل از یک ماه قبل تولید مستند «راه نرفته» را آغاز کردم که کاری کاملاً پژوهشی است. در حوزههایی مانند علوم پزشکی، روابط اجتماعی، مشکلات اقتصادی و ضعف زیرساختهای لازم برای این نوع بحرانها و روابط خانوادگی که به مردم مسائلی در این مستند بیان میشود.
در چه لوکیشن هایی کار را پیش خواهید برد؟
مستند «راه نرفته» تقریبا 4 استان را در بر میگیرد.
تمرکز موضوعی مستند در مازندران است؟
خیر. بر تهران متمرکز شدهایم.
تاکنون چند درصد کار را پیش بردهاید؟
در بخش پژوهش 50 درصد کار انجام شده است. در بحث تصویر هم 70 درصد پیشرفت داشتیم. سه گروه تصویربرداری هم که از طریق فضای مجازی با هم ارتباط داریم بخش تصویری مستند را پوشش میدهند. یک گروه در مازندران مستقر هستند. گروه دیگر در تهران حضور دارند که در واقع گروه پایلوت ما را شکل میدهند. گروه سوم هم در سیستان و بلوچستان ضبط تصاویر را سامان میدهند.
گروه تصویری شما در مازندران کدام شهر را پوشش میدهند؟
این گروه در بابلسر مستقر است.
زمانبندی شما برای پایان کار چگونه است؟
طبق برنامهریزی که انجام دادیم خرداد ماه پرونده کار بسته میشود.
از منظر موضوعی پایان «راه نرفته» مشخص شده است؟
هر یک از آیتمهای موضوعی فیلم در قالب یک پلاتو دیده میشود. به فرض زمانی که به مشکلات معیشتی مردم میپردازیم، نبود زیرساخت لازم در بحث اقتصاد را تا انتها به شکل پژوهشی پیش میبریم. در واقع فیلم را فصلبندی کردهام و هر فصل را با زنجیره موضوعی متصل کننده کرونا به شکل مستقل آماده میکنم.
از منظر زمانی مستند شما در چه دستهای قرار میگیرد؟
از نظر من مستند بلند سینمایی است و قابلیت این را دارد که هر یک از بخشها به شکل منفک به قسمتهای 20 دقیقه تبدیل شود.
برای پخش این 3 فیلم مستند چه برنامهای دارید؟
خوشبختانه تا کنون هر فیلمی ساختهام اداره کل تامین برنامه تهران از من خرید. معمولا آثار خود را به این اداره ارائه میدهم. برای این 3 اثر هم نگاهم به این ارگان است. ضمن اینکه برای ارائه به جشنوارههای برونمرزی هم برنامه دارم.